Tuyến trùng và nấm bệnh là “kẻ thù giấu mặt” trong đất, gây thối rễ, héo rũ, làm cây còi cọc, giảm năng suất nghiêm trọng. Bao nhiêu công chăm sóc mà cây vẫn vàng úa khiến bà con không khỏi xót ruột.
Giải pháp được nhiều chuyên gia khuyên dùng hiện nay là nấm Trichoderma – loại nấm đối kháng có khả năng ức chế tuyến trùng và nấm bệnh, đồng thời cải tạo đất và kích thích bộ rễ khỏe mạnh. Vậy thực hư nấm Trichoderma có diệt được tuyến trùng và nấm bệnh không? Bài viết này Nông nghiệp shop sẽ phân tích chi tiết cơ chế, hiệu quả thực tế và hướng dẫn cách sử dụng đúng chuẩn để bà con áp dụng hiệu quả.
Vì sao tuyến trùng và nấm bệnh là vấn đề lớn trong nông nghiệp?
Tuyến trùng và nấm bệnh là hai đối tượng nguy hiểm nhất trong đất, gây thất thu năng suất từ 20-60%.
Thuốc hóa học tuy có tác dụng nhanh nhưng làm đất chai cứng, tồn dư độc hại, ảnh hưởng sức khỏe người tiêu dùng.
Bà con thường than: “Trồng cây năm đầu xanh tốt, năm sau cây chậm lớn, rễ bị u sưng, đất ngày càng bạc màu”.
Đặc điểm sinh học của nấm Trichoderma
Hình thái
- Sợi nấm phát triển nhanh, màu trắng sau chuyển xanh lục nhạt.
- Bào tử nhỏ, dễ phát tán trong đất.
Vòng đời
- Trichoderma sinh trưởng mạnh ở nhiệt độ 25–35°C, độ ẩm đất 60–80%.
- Tồn tại lâu dài nhờ bào tử bền vững, có thể sống sót nhiều năm trong đất.
Các loài phổ biến
- T. harzianum: đối kháng mạnh với Fusarium, Pythium.
- T. viride: phân giải cellulose, mạnh trong xử lý rơm rạ, phân chuồng.
- T. asperellum: kiểm soát tuyến trùng tốt, kích thích sinh trưởng rễ.
Mỗi loài Trichoderma có “sở trường” riêng, cần chọn đúng chế phẩm để đạt hiệu quả cao.
Tuyến trùng và nấm bệnh – tác nhân gây hại hàng đầu
Tuyến trùng ký sinh rễ
- Gây u sưng, thối rễ, làm cây còi cọc.
- Thường gặp trên hồ tiêu, cà phê, ớt, cà chua, cây ăn trái.
- Đặc biệt khó trị vì tuyến trùng sống trong đất, ẩn sâu trong mô rễ.
Các nhóm nấm bệnh quan trọng
- Fusarium oxysporum: héo rũ, gây chết cây con.
- Rhizoctonia solani: thối gốc lúa, rau màu.
- Pythium spp.: thối rễ rau thủy canh, hoa kiểng.
- Sclerotium rolfsii: bệnh mốc trắng trên nhiều cây trồng.
Cả tuyến trùng và nấm bệnh đều có điểm chung: phát triển mạnh trong đất giàu hữu cơ nhưng mất cân bằng vi sinh.
Cơ chế tác động của Trichoderma đối với tuyến trùng và nấm bệnh
Đối với tuyến trùng
- Tiết enzyme phân hủy: Chitinase, protease phá hủy lớp cutin của tuyến trùng.
- Tiết độc tố sinh học: Alkaloid, peptaibol ức chế sự di chuyển và sinh sản.
- Ký sinh trứng tuyến trùng: Trichoderma bám vào trứng, làm hỏng phôi.
- Cạnh tranh dinh dưỡng: chiếm chỗ quanh rễ, tuyến trùng khó tiếp cận.
Đối với nấm bệnh
- Ký sinh trực tiếp: Nấm Trichoderma quấn quanh sợi nấm bệnh, chọc thủng và hút dinh dưỡng.
- Tiết enzyme thủy phân: Cellulase, glucanase phá hủy vách tế bào nấm bệnh.
- Sản xuất kháng sinh: Viridin, gliotoxin ức chế sự phát triển.
- Kích thích miễn dịch cây: Giúp cây sinh phytoalexin, tăng sức chống chịu.
Cách sử dụng Trichoderma để phòng tuyến trùng và nấm bệnh
Ủ phân chuồng – rơm rạ
- Công thức: 1kg Trichoderma/1–2 tấn phân chuồng.
- Thời gian ủ: 30–40 ngày.
- Kết quả: Phân hoai mục, giàu dinh dưỡng, sạch mầm bệnh.
Bón gốc định kỳ
- Liều lượng: 200–300g/gốc cây ăn trái; 2–5kg/tấn phân hữu cơ.
- Thời điểm: sau trồng, trước ra hoa, sau thu hoạch.
Trộn giá thể
Cho rau màu, hoa kiểng: 1–2kg Trichoderma/1m³ giá thể.
Phun/xịt bổ sung (một số dòng đặc biệt)
- Áp dụng cho cây rau thủy canh, hoa trong nhà kính.
- Giúp tạo màng sinh học chống nấm bệnh trên lá.
Ưu điểm – hạn chế của Trichoderma
Ưu điểm
- An toàn tuyệt đối, không độc hại.
- Bảo vệ môi trường, không gây ô nhiễm đất nước.
- Giúp cải tạo đất bạc màu, đất chua mặn.
- Hiệu quả bền vững, ít tái nhiễm bệnh.
Hạn chế
- Không tác dụng tức thì, cần kiên trì.
- Phụ thuộc điều kiện đất (pH 5,5–7,0 là tốt nhất).
- Hiệu quả giảm nếu đất quá khô hoặc nghèo hữu cơ.
Kinh nghiệm thực tế khi sử dụng Trichoderma
- Thời điểm tốt nhất: trộn ngay từ khâu làm đất hoặc trước khi trồng.
- Kết hợp phân hữu cơ: để Trichoderma có “thức ăn” phát triển.
- Luân canh – xen canh: trồng cây họ đậu để bổ sung dinh dưỡng cho vi sinh vật.
- Không lạm dụng hóa chất: nếu dùng thuốc nấm hóa học liên tục, Trichoderma sẽ bị tiêu diệt.
Kết luận và khuyến nghị
Nấm Trichoderma KHÔNG phải thuốc diệt tuyến trùng và nấm bệnh theo kiểu hóa học.
Cơ chế chính là kiểm soát, cạnh tranh, ký sinh và kích thích sức đề kháng của cây.
Nếu dùng đúng cách, Trichoderma giúp:
- Giảm 50–70% tuyến trùng trong đất.
- Kiểm soát 60–80% nấm bệnh hại rễ.
- Tăng năng suất 10–20% và duy trì đất màu mỡ lâu dài.
Trichoderma chính là “giải pháp sinh học vàng” mà bà con nên áp dụng để hướng tới canh tác an toàn, hiệu quả và bền vững.
Câu hỏi thường gặp khi sử dụng Nấm Trichoderma
Nấm Trichoderma có diệt tận gốc tuyến trùng không?
Không, chỉ giảm mật số và hạn chế tác hại.
Bao lâu thì thấy hiệu quả sau khi bón Trichoderma?
Sau 15-30 ngày, bộ rễ khỏe hơn, cây xanh tốt rõ rệt.
Có thể dùng Trichoderma cho thủy canh không?
Có, nhưng cần chọn dòng phù hợp (thường là dạng dịch hoặc dạng huyền phù).
Có cần dùng thêm thuốc BVTV khi bón Trichoderma?
Trường hợp bệnh nặng, có thể kết hợp nhưng phải cách ly thời gian ít nhất 7-10 ngày.